ომის ქარ-ცე­ცხლი სა­ქარ­თვე­ლო­ში უამ­რავ ადა­მი­ანს აქვს გა­მოვ­ლი­ლი. სა­კუ­თარ ტყავ­ზე არა­ერ­თმა გა­მოს­ცა­და ომის კოშ­მა­რი. იმას, რა­საც ახლა მო­გიყ­ვე­ბით, აღელ­ვე­ბი­სა და ემო­ცი­ე­ბის გა­რე­შე ვერ წა­ი­კი­თხავთ. სა­უ­ბა­რია ექიმ­ზე, რო­მე­ლიც სო­ხუ­მის ჰოს­პი­ტალ­ში ბომ­ბე­ბის ქვეშ სა­კუ­თარ სამ­სა­ხუ­რებ­რივ მო­ვა­ლე­ო­ბას პირ­ნათ­ლად ას­რუ­ლებ­და.
იქ გა­კე­თე­ბულ ბოლო ოპე­რა­ცი­ა­ზეც, რო­მე­ლიც ქი­რურ­გებ­მა - გია შერ­ვა­ში­ძემ, გუ­რამ ტორ­ჩი­ნა­ვამ და მალ­ხაზ მირ­ცხუ­ლა­ვამ ჩა­ა­ტა­რეს. ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი, ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გი ბელა მეტ­რე­ვე­ლი თა­ვის კო­ლე­გა თე­მურ ბარ­კა­ლა­ი­ას­თან ერ­თად, მათ გვერ­დით იდგა. ქალ­ბა­ტო­ნი ბელა გვე­უბ­ნე­ბა, რომ ამ ადა­მი­ა­ნე­ბი­დან დღეს ცო­ცხა­ლი არც ერთი აღარ არის.

ბელა მეტ­რე­ვე­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო სამ­სა­ხუ­რის თა­და­რი­გის ოფი­ცე­რია, გი­ნე­კო­ლო­გი-რეპ­რო­დუქ­ტო­ლო­გი, ანეს­თე­ზი­ო­ლოგ-რე­ა­ნი­მა­ტო­ლო­გი, მე­დი­ცი­ნის დოქ­ტო­რი, ერთ-ერთი კლი­ნი­კის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი და კლი­ნი­კუ­რი ხელ­მძღვა­ნე­ლი. მას უკ­რა­ი­ნა­ში რუ­სე­თის აგ­რე­სი­ის ფონ­ზე, ამ დღე­ებ­ში სულ დე­ტა­ლებ­ში გა­უ­ცო­ცხლდა აფხა­ზე­თის ომის დროს გა­და­ტა­ნი­ლი მძი­მე დღე­ე­ბი...

ბელა მეტ­რე­ვე­ლი
- ის, რაც აფხა­ზე­თის ომში მოხ­და, ბო­ლომ­დე ჩვენს მე­გო­ბარ აფხა­ზებ­საც არ ჰქონ­დათ დაშ­ვე­ბუ­ლი და წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. რომ შე­საძ­ლე­ბე­ლი იყო, ერ­თმა­ნე­თის­თვის ავ­ტო­მა­ტი ასე მიგ­ვეშ­ვი­რა. ექი­მე­ბი რა თქმა უნდა, სიკ­ვდილ-სი­ცო­ცხლის კონ­ვე­ი­ერ­თან, თი­თო­ე­უ­ლი ჯა­რის­კა­ცის გა­და­სარ­ჩე­ნად მყა­რად ვი­დე­ქით. მი­უ­ხე­და­ვად ეროვ­ნე­ბი­სა, ყვე­ლა დაჭ­რილს ვეხ­მა­რე­ბო­დით. მოჰ­ყავ­დათ ქარ­თვე­ლიც, აფხა­ზიც, რუ­სიც, სო­მე­ხიც, ბერ­ძე­ნიც. გვარს არა­ვის ვე­კი­თხე­ბო­დით და არც იმას, ფრონ­ტის რო­მელ მხა­რეს იყო დაჭ­რი­ლი.
ჩვენს მო­ვა­ლე­ო­ბას ვას­რუ­ლებ­დით, ვიბ­რძო­დით მათი სი­ცო­ცხლის გა­და­სარ­ჩე­ნად.
- უკ­რა­ი­ნა­ში დღეს იგი­ვე ხდე­ბა... რუ­სე­თი ბომ­ბავს სა­ა­ვად­მყო­ფოს, ეს­ვრის და­უც­ველ ადა­მი­ა­ნებს...
- დეჟა­ვიუ და­მე­მარ­თა. გუ­ლის ყვე­ლა თა­რო­ზე შე­მო­დე­ბუ­ლი პა­ტარ-პა­ტა­რა ამ­ბა­ვი, რო­მელ­საც ადრე ჩა­ნა­წე­რე­ბა­დაც ვაგ­რო­ვებ­დი, გა­მი­ახ­ლდა. ის ჭრი­ლო­ბე­ბი ნელ-ნელა იხ­სნე­ბა და თავს მახ­სე­ნებს. აფხა­ზე­თის ომის დროს მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად იბომ­ბე­ბო­და ჩვე­ნი სამ­შო­ბი­ა­რო სახ­ლიც, იბომ­ბე­ბო­და ორი­ვე ჰოს­პი­ტა­ლი, პირ­ვე­ლიც და მე­ო­რეც. მე მე­ო­რე­ში ვმუ­შა­ობ­დი.
იყო ასე­თი შემ­თხვე­ვა - უმ­ძი­მე­სი პა­ცი­ენ­ტი მეწ­ვა ნარ­კო­ზის ქვეშ, რო­მე­ლიც სა­ინ­ტუ­ბა­ციო მი­ლი­ა­ნად აფეთ­ქე­ბის ხმამ მო­მიგ­ლი­ჯა, სა­დღაც კუ­თხე­ში გა­და­აგ­დო. მერე ფორ­თხვით მი­ვე­დით, ვი­პო­ვეთ, ყვე­ლა­ფე­რი თავ­ზე ეყა­რა. ღმერ­თის წყა­ლო­ბით მილი მოხ­სნი­ლი არ იყო. მი­ვა­გო­რეთ სა­ნარ­კო­ზო აპა­რა­ტი და იქვე, ია­ტაკ­ზე­ვე გა­ვაგ­რძე­ლეთ მისი რე­ა­ნი­მი­რე­ბა. სა­ო­ცა­რი სი­ტუ­ა­ცია იყო. რო­გორც კონ­ვე­ი­ერ­ზე, ისე მოჰ­ყავ­დათ დაჭ­რი­ლიც და მკვდა­რიც.
ასე­თი შემ­თხვე­ვაც იყო - პო­ზი­ცი­ი­დან უმ­ძი­მე­სი დაჭ­რი­ლე­ბი მო­იყ­ვა­ნეს, ერთ-ერთს დიდი სის­ხლის კოლ­ტი ჰქონ­და სა­ხე­ზე, რად­გა­ნაც ხა­ხა­ში გამ­ჭო­ლი, უმ­ძი­მე­სი ჭრი­ლო­ბა მი­ი­ღო. სის­ხლი სდი­ო­და. ჯი­ბი­დან სა­ბუ­თი ამო­ვუ­ღე, რომ გა­მე­გო ვინ იყო, ის­ტო­რი­ა­შიც ხომ უნდა ჩა­მე­წე­რა. გვა­რად ლო­მი­ძე აღ­მოჩ­ნდა, სო­ხუ­მე­ლი, ჩამ­ბას ქუ­ჩი­დან.
მი­თხრეს, ინ­ტუ­ბა­ცი­ას ვერ მო­ა­ხერ­ხე­ბო. მა­ინც ვცა­დოთ-მეთ­ქი. პირ­ვე­ლი­ვე მცდე­ლო­ბი­სას ჩავ­დგი სა­ინ­ტუ­ბა­ციო მილი, გა­ვა­კე­თეთ ტამ­პო­ნი და ბიჭი გა­და­ვარ­ჩი­ნეთ. ქა­ლაქ­ში თბი­ლი­სე­ლი ექი­მე­ბი იყ­ვნენ, მე­ო­რე დღეს ჩვენ­თან, უმ­ძი­მე­სი პა­ცი­ენ­ტე­ბის სა­ნა­ხა­ვად მო­ვიდ­ნენ. მათ შო­რის იყოს ბო­ხუა, სის­ხლძარ­ღვთა ცნო­ბი­ლი ქი­რურ­გი.

მო­მიყ­ვა­ნეთ ის ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გი, ვინც ლო­მი­ძეს ინ­ტუ­ბა­ცია გა­უ­კე­თაო. ისე­თი მკაც­რი ხმა ჰქონ­და, ავი­წუ­რე, თუმ­ცა მა­შინ­ვე ვუ­თხა­რი - მე ვარ-მეთ­ქი. მე ექიმს ვკი­თხუ­ლო­ბო (ეტყო­ბა, არ მქონ­და ექი­მის გა­რეგ­ნო­ბა) ექი­მი ვარ-მეთ­ქი. თქვენ გა­ა­კე­თეთ, კო­ლე­გა? ხელი ჩა­მო­მარ­თვა. გი­ლო­ცავთ, ეს უმაღ­ლე­სი პი­ლო­ტა­ჟია, კი­დევ ბევ­რჯერ შევხდე­ბით ერ­თმა­ნეთ­სო.
იმ დროს ჩვე­ნი ჰოს­პიტ­ლის და­ბომბვა და­ი­წყო. გა­და­წყდა, ჩვე­ნი ნა­ო­პე­რა­ცი­ე­ბი პა­ცი­ენ­ტე­ბი პირ­ველ სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში გა­დაგ­ვეყ­ვა­ნა და მხო­ლოდ ახა­ლი დაჭ­რი­ლე­ბი მიგ­ვე­ღო. ამი­ტომ, ლო­მი­ძეც პირ­ველ ჰოს­პი­ტალ­ში გა­და­ვიყ­ვა­ნეთ. შემ­დეგ დღეს ისევ ვმუ­შა­ობ­დი, მო­რი­გე ვი­ყა­ვი და გა­ვი­გეთ, რომ ბომ­ბე­ბი პირ­ველ სა­ა­ვად­მყო­ფოს და­უ­ში­ნეს. მა­შინ იცით, რომ კო­მუ­ნი­კა­ცია ჭირ­და, მით უფრო, ომის დროს, მაგ­რამ რო­გორ­ღაც პირ­ველ ჰოს­პი­ტალ­ში და­რეკ­ვა მო­ვა­ხერ­ხე. რა ხდე­ბა თქვენ­კენ-მეთ­ქი? და­ვი­ბომ­ბეთ და ხალ­ხი და­ი­ღუ­პაო. მა­შინ­ვე ლო­მი­ძე ვი­კი­თხე. ლო­მი­ძე და­ი­ღუ­პაო.
ჩემი სიმ­წრით გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ბიჭი იმ და­ბომბვას შე­ე­წი­რა. ძა­ლი­ან გან­ვი­ცა­დე. უკვე დევ­ნი­ლო­ბა­ში აქ, თბი­ლის­ში გოგა თო­ლორ­და­ვამ გა­ა­კე­თა დევ­ნილ­თა ჰოს­პი­ტა­ლი, სა­დაც 5-6 ექი­მი რო­მე­ლიც იქ ბოლო დღე­ებ­ში ერ­თად ვი­ყა­ვით, ისევ შე­ვიკ­რი­ბეთ. მთე­ლი აფხა­ზე­თის დევ­ნი­ლო­ბა ჩვენ­თან მო­ე­მარ­თე­ბო­და და ვეხ­მა­რე­ბო­დით.
სა­დღაც 1994 წელს, კა­ბი­ნეტ­ში ძა­ძებ­ში ჩაც­მუ­ლი ქალი შე­მო­ვი­და, რო­მელ­საც ახალ­გაზ­რდა გოგო ახ­ლდა. მე და რეზო სუ­ლუ­ხია ვი­ყა­ვით (სო­ხუ­მის სამ­შო­ბი­ა­როს მთა­ვა­რი ექი­მი). ქალ­ბა­ტო­ნი დაჯ­და და ვხე­დავ, რომ გა­უ­ბე­დუ­რე­ბუ­ლი დე­დაა, გულ­ზე სამი გარ­დაც­ვლი­ლი ბი­ჭის სუ­რა­თი უკი­დია. რა გვა­რი ბრძან­დე­ბით-მეთ­ქი? - ვკი­თხე. ლო­მი­ძეო... მე ვი­ყა­ვი თქვე­ნი შვი­ლის ექი­მი-მეთ­ქი.
ატირ­და და მი­თხრა, - ვიცი, ეს ის­ტო­რია, ჩემ­მა შვი­ლებ­მა მი­ამ­ბე­სო. თურ­მე მა­შინ ძმე­ბი ახ­ლდა და ისი­ნი პატ­რო­ნობ­დნენ მას. რო­გორ ვი­ფიქ­რებ­დი, რომ ასე შეგ­ხვდე­ბო­დი­თო...

- ორი დღის წინ ტე­ლე­ვი­ზი­ით გი­ყუ­რეთ, 18 წლის თო­მა­ზე ჰყვე­ბო­დით...
- ერთ დღეს 18 წლის თბი­ლი­სე­ლი ბიჭი, თომა შე­მო­იყ­ვა­ნეს. არ­ტე­რია ჰქონ­და და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი. ქი­რურ­გი გია შერ­ვა­ში­ძე იყო, მალ­ხაზ მირ­ცხუ­ლა­ვა ეხ­მა­რე­ბო­და და მე და თე­მურ ბარ­კა­ლა­ია ვი­ყა­ვით რე­ა­ნი­მა­ცია-ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გე­ბი. ქა­ლაქ­ში რად­გან სი­ჩუ­მე იყო, და­ბომბვა არ იყო მო­სა­ლოდ­ნე­ლი, ამი­ტომ, 6-სა­ა­თი­ა­ნი ოპე­რა­ცია და­ვი­წყეთ. მის­თვის ფე­ხის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა გვინ­დო­და. ოპე­რა­ცია მთავ­რდე­ბო­და და სას­წრა­ფოდ ევა­კუ­ა­ცია გა­მო­ცხად­და. ერ­თმა­ნეთს გა­დავ­ხე­დეთ, - რო­მე­ლი მი­ვა­ტო­ვებ­დით? გა­ვაგ­რძე­ლეთ. ერ­თა­დერ­თი გია შერ­ვა­ში­ძემ ექთ­ნებს უბ­რძა­ნა - ევა­კუ­ა­ცია სას­წრა­ფოდ და­ი­წყეთ, ჩას­ხე­დით მან­ქა­ნებ­ში, და­ვას­რუ­ლებთ და ჩვენც ჩა­მო­ვალ­თო.
ოპე­რა­ცია სა­ა­თი და 20 წუთი კი­დევ მი­დი­ო­და. რომ დას­რულ­და, მე და თე­მურ ბარ­კა­ლა­ი­ამ სა­ნარ­კო­ზო აპა­რა­ტი­ა­ნად და დიდი ჟანგბა­დის ბა­ლო­ნით გა­ვა­გო­რეთ თომა და ქვე­მოთ ჩა­ვე­დით. აგუ­ძე­რის პა­ტა­რა ნავ­სად­გურ­ზე, ზღვა­ში იყო დიდი ბე­ტო­ნის ფი­ლე­ბი შეჭ­რი­ლი, სა­დაც ხალ­ხი უკ­რა­ი­ნის გემს ელო­დე­ბო­და, რო­მელ­საც უნდა გად­მო­ეყ­ვა­ნა მო­სახ­ლე­ო­ბა. მოკ­ლედ, თო­მაც იქ და­ვაწ­ვი­ნეთ. ვე­ლო­დე­ბო­დით გემს. გემი ნა­პირს ვერ მო­ად­გა, აფხა­ზებ­მა არ მო­უშ­ვეს, ეს­როდ­ნენ. გემი გაბ­რუნ­და, მაგ­რამ არ წა­სუ­ლა, მო­შო­რე­ბით დად­გა.
ღამ­დე­ბო­და, აგ­რილ­და სა­ნა­პი­რო­ზე, "ბა­სა­ნოშ­კე­ბით," ხა­ლა­თე­ბით ვი­ყა­ვით. დაჭ­რი­ლე­ბი წუხ­დნენ, სტკი­ო­დათ, ში­ო­დათ. იმ დროს ჩემ­მა მე­უღ­ლემ, რო­მე­ლიც სა­ზე­ნი­ტო დი­ვი­ზი­ონ­ში მსა­ხუ­რობ­და, მი­პო­ვა. რომ შე­ხე­და, გა­და­სახ­ვე­ვი მა­სა­ლა აღარ გვქონ­და და არც საჭ­მე­ლი, წა­მო­დი, აქვე, შტა­ბია, საკ­ვებს და გა­და­სახ­ვევ მა­სა­ლას გა­მო­გა­ტა­ნო. სა­ზე­ნი­ტო დი­ვი­ზი­ო­ნი აგუ­ძე­რა­ში იდგა. გავ­ყე­ვი, დაჭ­რი­ლებ­თან ჩვე­ნი ექი­მე­ბი დარ­ჩნენ. შტაბ­ში ყვე­ლა­ფე­რი ჩან­თა­ში ჩა­მი­წყვეს და წა­მო­ვი­ღე.

გზა­ში ალ­ყა­ში აღ­მოვ­ჩნდი, მაგ­რამ ბე­დად გა­დავ­რჩი, ვერ და­მი­ნა­ხეს და ისევ შტაბს მი­ვა­დე­ქი. იმ პე­რი­ოდ­ში უკვე შე­მო­სუ­ლე­ბი იყ­ვნენ და აგუ­ძე­რა და­კა­ვე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ. იმ გე­მის კა­პი­ტან­მა სა­ოც­რე­ბა ჩა­ი­დი­ნა, სი­ცო­ცხლის ფა­სად გა­რის­კა და ნავ­სად­გურ­ზე შე­მო­ვი­და, ხალ­ხი აიყ­ვა­ნა და წა­იყ­ვა­ნა. მე იქ ვერ მოვ­ხვდი. წა­იყ­ვა­ნეს თო­მაც...
მთე­ლი გზა ნორ­მა­ლუ­რად იყო. მერე თე­მუ­რი მიყ­ვე­ბო­და, ჟანგბა­დი დამ­თავ­რდა. ფოთ­მაც ვერ მი­ი­ღო გემი, რად­გა­ნაც იქაც ბევ­რი ხალ­ხი მი­ა­წყდა. აფხა­ზე­თი­დან წა­სულ ნა­კა­დებს ვერ აუ­დი­ოდ­ნენ. წა­მა­ლიც გა­მო­ლე­უ­ლი იყო და იძუ­ლე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი, გა­მეღ­ვი­ძე­ბი­ნაო. კარ­გად იყო, მაგ­რამ გემი რე­იდ­ზე გა­ა­ჩე­რეს, შევ­ყოვ­ნდით და მა­შინ და­ი­ღუ­პაო. ეს ამ­ბა­ვი ცოტა ხნის წინ იმ გა­და­ცე­მა­ში რომ მოვ­ყე­ვი, მის ოჯახს მო­უს­მე­ნია. თო­მას დედა და­მი­კავ­შირ­და. ვი­ცო­დით, რომ გე­მით ჩა­მო­ას­ვე­ნეს, მაგ­რამ არ ვი­ცო­დი, რო­მელ დღეს გა­და­მე­ხა­და 40, და­ღუპ­ვის თა­რი­ღი ვერ და­ვად­გი­ნე­თო.
სწო­რედ გუ­შინ (ინ­ტერ­ვიუ ჩა­წე­რი­ლია 27 მარტს - ავტ.) ვუ­თხა­რი, რომ თომა გემ­მა 27-ში გა­მო­იყ­ვა­ნა და 28-ში გამ­თე­ნი­ი­სას და­ი­ღუ­პა-მეთ­ქი... დე­დას­თან ემო­ცი­უ­რი სა­უ­ბა­რი გვქონ­და...